Αναφορά στο βιβλίο του Γαβριήλ Μηνά: «Η εθνική αυτοματαίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο. Ιστορική επισκόπηση 1959-1974»
ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ ΙΑΚΩΒΙΔΗ
Ο γνωστός Βρετανός μελετητής και συγγραφέας E.H.Carr, στο βιβλίο του «Τι είναι Ιστορία», έγραψε τα εξής σημαντικά: «Παλαιότερα λέγανε πως τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Αυτό, βέβαια, δεν είναι αλήθεια. Τα γεγονότα μιλούν μόνο, όταν ο ιστορικός τα επικαλείται. Είναι αυτός που αποφασίζει ποια από αυτά θα αφήσει να μιλήσουν και σε ποια σειρά και σε ποια συνάρτηση».Ο Γαβριήλ Μηνάς, φίλτατος δάσκαλος και εκλεκτός εκπαιδευτικός και συγγραφέας, με το νέο δίτομο έργο του, «Η εθνική αυτοματαίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο», επισκοπεί την ταραγμένη, πικρή και σκληρή περίοδο μετά την ανεξαρτησία μέχρι την τουρκική εισβολή. Επικαλείται τα ιστορικά γεγονότα και αποφάσισε ποια από αυτά θα μιλήσουν. Και μιλούν εκεί που άλλοι τα αποσιωπούν ή τα υποβαθμίζουν ή, χειρότερα, τα ενταφιάζουν στο κοιμητήριο της βολικής λήθης.
Ο «επίορκος»
Θα ήθελα να αναφερθώ αδρομερώς στη συμπεριφορά, στη νοοτροπία και στις αντιδράσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου έναντι κυρίως του κυπριακού Τύπου, της τότε εποχής και των δημοσιογράφων, επειδή έζησα μερικά από τα γεγονότα που επικαλείται. Για τρεις λόγους:Πρώτον, επειδή μια πυκνή, ηθελημένη και εσκεμμένη αχλύ επικαλύπτει την προσωπικότητα και τις αντιδράσεις του Μακάριου έναντι του κυπριακού λαού και ιδίως του Τύπου.Δεύτερον, επειδή διαδοχικές κυβερνήσεις, κόμματα, επιτήδειοι πολιτικοί, μακαριολάτρες ή μακαριοτυμβωρύχοι, Μ.Μ.Ε. και δημοσιογράφοι κατά καιρούς είτε αποφεύγουν είτε αποσιωπούν πτυχές και γεγονότα, που σημάδεψαν ανεξίτηλα την ψυχοσύνθεση και την προσωπικότητα του Μακάριου.Τρίτον, επειδή με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου και με εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας εντέλλονται οι φιλόλογοι να αφιερώσουν στη φετινή χρονιά πολύ χρόνο και κόπο σε εκδηλώσεις, αναφορές, μελέτες, διαγωνισμούς και επισκέψεις μαθητών, για να τιμηθούν τα 30χρονα από το θάνατο του Μακάριου.Όπως σημειώνει ο Γαβριήλ Μηνάς, ο Μακάριος δεν ήταν συνηθισμένος να επικρίνεται και να τον αντιπολιτεύονται. Όταν άρχισε να γίνεται στόχος έντονης πολιτικής κριτικής και να αμφισβητείται η ορθότητα των χειρισμών του Κυπριακού, φαίνεται να αιφνιδιάστηκε και να κατελήφθη από έκδηλη νευρικότητα. Ιδιαίτερα τον ενοχλούσε ο χαρακτηρισμός του «επίορκου». Όπως είναι γνωστό, στις 22 Αυγούστου 1954, από τον άμβωνα της Παναγίας της Φανερωμένης, στη Λευκωσία και ενώπιον πρωτοφανούς πλήθους Ελλήνων, έδωσε το γνωστό όρκο της Φανερωμένης, για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, ανεξαρτήτως θυσιών.Οι παλαιότεροι θα θυμούνται ότι ο λαός χωρίστηκε, μετά τον ανεπανάληπτο απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, σε Μακαριακούς και σε πολιτικούς αντιπάλους του Μακάριου, που τον κατηγορούσαν ότι παραβίασε τον όρκο της Φανερωμένης και τους εθνικούς πόθους των Ελλήνων της Κύπρου. Και από την Ένωση οδήγησε την Κύπρο στην κολοβή και δοτή ανεξαρτησία-τραγέλαφο. Ο Γαβριήλ Μηνάς παρατηρεί, ορθά, ότι στην πολιτική παιδεία της Κύπρου, η χρήση βίας εισήχθη επί της προεδρίας του Μακάριου. Από το 1959 μέχρι το 1972, η πολιτική βία ασκείτο κατ' αποκλειστικότητα από τη φιλοκυβερνητική παράταξη, από παράγοντες και ανθρώπους που περιστοίχιζαν και στήριζαν το Μακάριο, συντηρούνταν και αμείβονταν οικονομικά ή άλλως πως από αυτόν.
Επίθεση στον Κύρου
Από τους πρώτους επικριτές του Μακάριου ήταν η σοβαρή και έγκυρη αθηναϊκή εφημερίδα «Εστία», ιδιοκτησία των Κυπρίων την καταγωγή αδελφών Κύρου. Η «Εστία» είχε ταχθεί κατά της πολιτικής της ανεξαρτησίας και των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Στις 6 Ιουλίου 1959, τρεις Κύπριοι αφοσιωμένοι υποστηρικτές του Μακάριου (ο τομεάρχης Χριστάκης Τρυφωνίδης και οι φοιτητές Μιχαήλ Φιλίππου και Αλέκος Χρυσοστόμου) εισέβαλαν στα γραφεία της εφημερίδας και επιτέθηκαν εναντίον του διευθυντή της. Η ενέργεια αυτή προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στον ελληνικό πολιτικό κόσμο, επειδή η οικογένεια Κύρου έχαιρε μεγάλης εκτίμησης.Και ο Μακάριος καταδίκασε την επίθεση κατά της «Εστίας», αλλά τι παρατηρήθηκε; Τέθηκε σε λειτουργία η καλά γνωστή βιομηχανία παραγωγής και έκδοσης «αυθόρμητων», τάχα, ψηφισμάτων συμπαράστασης προς τον «σεπτό ιεράρχη». Τα ψηφίσματα δεν καταδίκαζαν την αήθη επίθεση κατά του διευθυντή της «Εστίας», αλλά την… αντεθνική αρθρογραφία της.Μετά την επίθεση κατά του διευθυντή της «Εστίας», στις αρχές του Σεπτέμβρη 1959, άγνωστοι και πάλι -αλλά μακαριακοί- εισέβαλαν στα γραφεία της αντιπολιτευόμενης το Μακάριο εφημερίδας «Εθνική» και κακοποίησαν το διευθυντή της, μακαρίτη σήμερα, Λοΐζο Κυθρεώτη.
«Εις εν κρησφύγετον»
Όμως, εκείνο που πραγματικά συγκλόνισε την κυπριακή κοινωνία, πριν ακόμα η Κύπρος ανακηρυχθεί σε ανεξάρτητο κράτος, ήταν η απαγωγή του δημοσιογράφου (και εκ των ιδρυτών της «Σημερινής», το 1976), μακαρίτη σήμερα, Αντώνη Φαρμακίδη. Ο Φαρμακίδης, ένας από τους πιο καταξιωμένους δημοσιογράφους, εξέδιδε την εβδομαδιαία εφημερίδα «Αλήθεια» και παράλληλα ήταν αρχισυντάκτης της αντιπολιτευόμενης το Μακάριο, «Εθνικής». Στις 25 Απριλίου 1960, «οκτώ με εννέα πρόσωπα», σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση, απήγαγαν το Φαρμακίδη. Για 11 ημέρες ήταν εξαφανισμένος. Όλοι -Μακάριος, Γρίβας, ΑΚΕΛ- καταδίκασαν την απαγωγή. Όταν στις 6.5.1960 αφέθηκε ελεύθερος, ο Φαρμακίδης ήταν ψυχικό και σωματικό ράκος. Αργότερα, ο ίδιος μίλησε για την «παραμονήν του εις το βασίλειον του Άδου, εις εν κρησφύγετον…».Έντεκα χρόνια αργότερα, στις 26 Μαρτίου 1971, ο Φαρμακίδης, αναφερόμενος σε συνάντηση με το Μακάριο, που είχε στο προεδρικό, έγραψε: «Συνομιλών μετά του Μακαριωτάτου, ο τελευταίος, διακόπτων την συνομιλίαν, ηρώτησε επιχαρίτως: ''Ξεύρετε πού ήμουν χθες; Εις το Μιτσερόν, όπου και μου υπέδειξαν το μέρος που σε ενεταφίασαν''. Και πρόσθεσε με ύφος εράσμιον, που αληθώς… εθαύμασα: ''Ξεύρετε, προχθές πάλιν ήλθεν εδώ μία Επιτροπή και εζητούσε κάτι. Κάποιαν στιγμήν ένας τους μου είπε: ''Ξεύρετε ποιος είμαι εγώ; Ένας από τους απαγωγείς του Φαρμακίδη''».
«Πολιτικοί κακούργοι»
ΟΡΓΙΟ τρομοκρατίας εκδηλωνόταν εναντίον της αντιμακαριακής παράταξης. Ο Μακάριος σιωπούσε ένοχα, σε σημείο που η «Χαραυγή» να γράφει για «αιμοσταγή φασισμό» και για «πολιτικούς κακούργους». Να υπενθυμίσω ότι το 1973, μέσα σε μια νύχτα, συνελήφθησαν πολλοί δημοσιογράφοι και κλείστηκαν στις Κεντρικές Φυλακές, επειδή απλώς ήταν αντιμακαριακοί.Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους και περιέχονται λεπτομερώς στο δίτομο έργο του Γαβριήλ Μηνά. Θα ήθελα να κάνω μια επισήμανση και μια έκκληση:Η επισήμανση, υπό μορφήν απορίας: Πότε οι διάφοροι ευκαιριακοί αγιογράφοι και υμνογράφοι του Μακάριου θα τον αφήσουν, επιτέλους, ήσυχο ώστε η αδέκαστη Ιστορία να αποφανθεί και γι' αυτόν ποιος πράγματι είναι ως προσωπικότητα και ως ηγέτης; Διότι υπήρξε ηγέτης, με τις θετικές και τις αρνητικές πλευρές του.Η έκκληση: Διαβάστε το δίτομο έργο του Γαβριήλ Μηνά. Είτε συμφωνείτε είτε διαφωνείτε με όσα επικαλείται, δεν μπορείτε παρά να συμφωνήσετε με όσα λέγει και ο ιστορικός Πολύβιος. Ότι, δηλαδή, «η μελέτη της Ιστορίας μπορεί να συντελέσει στη διόρθωση του βίου των ανθρώπων».[Παρέμβαση στην παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Μηνά, «Η εθνική αυτοματαίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο. Ιστορική επισκόπηση 1959-1974», που έγινε στην αίθουσα Ηρώων του Ιδρύματος Απελευθερωτικού Αγώνα 1959-1974, στις 10.10.2007]
«Διατί, διατί, Μακαριώτατε δεν διετάξατε την σύλληψιν του απαγωγέως;»
ΓΡΑΦΕΙ ο Φαρμακίδης: «Περιττόν να είπω ότι έμεινα άναυδος από αυτήν την αποκάλυψιν του Μακαριωτάτου. Όταν συνήλθα, έσπευσα να γελάσω από καρδιάς διά το… αστείον του πράγματος. Και διά να μη καταστρέψω την ατμόσφαιραν, απέφυγα να κάμω μίαν ερώτησιν που μου ήλθε εις τα χείλη: ''Διατί, διατί, Μακαριώτατε, δεν διετάξατε την σύλληψιν του καυχησιολογούντος απαγωγέως, όστις προφανώς έκαμε μνείαν της παρανόμου πράξεώς του, διά να τύχη, εκ των υστέρων, κάποιας ευνοίας;».Μα γιατί να διατάξει τη σύλληψη του καυχησιολογούντος απαγωγέως; Αφού εκείνος και πολλοί άλλοι ενεργούσαν και δρούσαν στο όνομα του Μακάριου, υπερασπιζόμενοι, τάχα, τον σεπτό Ιεράρχη, από τους αντιπάλους του.Περιττό να λεχθεί ότι ο Μακάριος, όπως και ο τότε Υπουργός του των Εσωτερικών, ο Τάσσος Παπαδόπουλος, καταδίκασαν μεν την απαγωγή Φαρμακίδη, από την άλλη, όμως, τη δικαιολόγησαν, επειδή τη θεωρούσαν ως αποτέλεσμα του τρόπου και της κριτικής, που ο απαχθείς ασκούσε κατά του Μακάριου. Η «Χαραυγή», σε άρθρο της με τίτλο «Πολιτικός γκαγκστερισμός», καταδίκασε την απαγωγή Φαρμακίδη, επισημαίνοντας ότι ο απαχθείς ήταν θύμα «της πιο απαίσιας κατάστασης που γνώρισε ο τόπος». Το ΑΚΕΛ δεν είχε ακόμα προλάβει να συνεργασθεί με το Μακάριο…Αμέτρητες ήταν οι πράξεις πολιτικής τρομοκρατίας κατά τη διακυβέρνηση Μακαρίου, όπως η επίθεση κατά του γιατρού Πολυδωρίδη, οι επιθέσεις και οι τραμπουκισμοί κατά του Δέρβη, οι νυκτερινές επιθέσεις κατά της «Εθνικής» και η καταστροφή των σελίδων της, οι συνεχείς εκφοβισμοί συντακτών της και, βέβαια, οι τραμπουκισμοί και οι προπηλακισμοί κατά των πολιτικών του αντιπάλων, όπως ο γιατρός Τάκης Ευδόκας.
ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ ΙΑΚΩΒΙΔΗ
Ο γνωστός Βρετανός μελετητής και συγγραφέας E.H.Carr, στο βιβλίο του «Τι είναι Ιστορία», έγραψε τα εξής σημαντικά: «Παλαιότερα λέγανε πως τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Αυτό, βέβαια, δεν είναι αλήθεια. Τα γεγονότα μιλούν μόνο, όταν ο ιστορικός τα επικαλείται. Είναι αυτός που αποφασίζει ποια από αυτά θα αφήσει να μιλήσουν και σε ποια σειρά και σε ποια συνάρτηση».Ο Γαβριήλ Μηνάς, φίλτατος δάσκαλος και εκλεκτός εκπαιδευτικός και συγγραφέας, με το νέο δίτομο έργο του, «Η εθνική αυτοματαίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο», επισκοπεί την ταραγμένη, πικρή και σκληρή περίοδο μετά την ανεξαρτησία μέχρι την τουρκική εισβολή. Επικαλείται τα ιστορικά γεγονότα και αποφάσισε ποια από αυτά θα μιλήσουν. Και μιλούν εκεί που άλλοι τα αποσιωπούν ή τα υποβαθμίζουν ή, χειρότερα, τα ενταφιάζουν στο κοιμητήριο της βολικής λήθης.
Ο «επίορκος»
Θα ήθελα να αναφερθώ αδρομερώς στη συμπεριφορά, στη νοοτροπία και στις αντιδράσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου έναντι κυρίως του κυπριακού Τύπου, της τότε εποχής και των δημοσιογράφων, επειδή έζησα μερικά από τα γεγονότα που επικαλείται. Για τρεις λόγους:Πρώτον, επειδή μια πυκνή, ηθελημένη και εσκεμμένη αχλύ επικαλύπτει την προσωπικότητα και τις αντιδράσεις του Μακάριου έναντι του κυπριακού λαού και ιδίως του Τύπου.Δεύτερον, επειδή διαδοχικές κυβερνήσεις, κόμματα, επιτήδειοι πολιτικοί, μακαριολάτρες ή μακαριοτυμβωρύχοι, Μ.Μ.Ε. και δημοσιογράφοι κατά καιρούς είτε αποφεύγουν είτε αποσιωπούν πτυχές και γεγονότα, που σημάδεψαν ανεξίτηλα την ψυχοσύνθεση και την προσωπικότητα του Μακάριου.Τρίτον, επειδή με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου και με εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας εντέλλονται οι φιλόλογοι να αφιερώσουν στη φετινή χρονιά πολύ χρόνο και κόπο σε εκδηλώσεις, αναφορές, μελέτες, διαγωνισμούς και επισκέψεις μαθητών, για να τιμηθούν τα 30χρονα από το θάνατο του Μακάριου.Όπως σημειώνει ο Γαβριήλ Μηνάς, ο Μακάριος δεν ήταν συνηθισμένος να επικρίνεται και να τον αντιπολιτεύονται. Όταν άρχισε να γίνεται στόχος έντονης πολιτικής κριτικής και να αμφισβητείται η ορθότητα των χειρισμών του Κυπριακού, φαίνεται να αιφνιδιάστηκε και να κατελήφθη από έκδηλη νευρικότητα. Ιδιαίτερα τον ενοχλούσε ο χαρακτηρισμός του «επίορκου». Όπως είναι γνωστό, στις 22 Αυγούστου 1954, από τον άμβωνα της Παναγίας της Φανερωμένης, στη Λευκωσία και ενώπιον πρωτοφανούς πλήθους Ελλήνων, έδωσε το γνωστό όρκο της Φανερωμένης, για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, ανεξαρτήτως θυσιών.Οι παλαιότεροι θα θυμούνται ότι ο λαός χωρίστηκε, μετά τον ανεπανάληπτο απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, σε Μακαριακούς και σε πολιτικούς αντιπάλους του Μακάριου, που τον κατηγορούσαν ότι παραβίασε τον όρκο της Φανερωμένης και τους εθνικούς πόθους των Ελλήνων της Κύπρου. Και από την Ένωση οδήγησε την Κύπρο στην κολοβή και δοτή ανεξαρτησία-τραγέλαφο. Ο Γαβριήλ Μηνάς παρατηρεί, ορθά, ότι στην πολιτική παιδεία της Κύπρου, η χρήση βίας εισήχθη επί της προεδρίας του Μακάριου. Από το 1959 μέχρι το 1972, η πολιτική βία ασκείτο κατ' αποκλειστικότητα από τη φιλοκυβερνητική παράταξη, από παράγοντες και ανθρώπους που περιστοίχιζαν και στήριζαν το Μακάριο, συντηρούνταν και αμείβονταν οικονομικά ή άλλως πως από αυτόν.
Επίθεση στον Κύρου
Από τους πρώτους επικριτές του Μακάριου ήταν η σοβαρή και έγκυρη αθηναϊκή εφημερίδα «Εστία», ιδιοκτησία των Κυπρίων την καταγωγή αδελφών Κύρου. Η «Εστία» είχε ταχθεί κατά της πολιτικής της ανεξαρτησίας και των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Στις 6 Ιουλίου 1959, τρεις Κύπριοι αφοσιωμένοι υποστηρικτές του Μακάριου (ο τομεάρχης Χριστάκης Τρυφωνίδης και οι φοιτητές Μιχαήλ Φιλίππου και Αλέκος Χρυσοστόμου) εισέβαλαν στα γραφεία της εφημερίδας και επιτέθηκαν εναντίον του διευθυντή της. Η ενέργεια αυτή προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στον ελληνικό πολιτικό κόσμο, επειδή η οικογένεια Κύρου έχαιρε μεγάλης εκτίμησης.Και ο Μακάριος καταδίκασε την επίθεση κατά της «Εστίας», αλλά τι παρατηρήθηκε; Τέθηκε σε λειτουργία η καλά γνωστή βιομηχανία παραγωγής και έκδοσης «αυθόρμητων», τάχα, ψηφισμάτων συμπαράστασης προς τον «σεπτό ιεράρχη». Τα ψηφίσματα δεν καταδίκαζαν την αήθη επίθεση κατά του διευθυντή της «Εστίας», αλλά την… αντεθνική αρθρογραφία της.Μετά την επίθεση κατά του διευθυντή της «Εστίας», στις αρχές του Σεπτέμβρη 1959, άγνωστοι και πάλι -αλλά μακαριακοί- εισέβαλαν στα γραφεία της αντιπολιτευόμενης το Μακάριο εφημερίδας «Εθνική» και κακοποίησαν το διευθυντή της, μακαρίτη σήμερα, Λοΐζο Κυθρεώτη.
«Εις εν κρησφύγετον»
Όμως, εκείνο που πραγματικά συγκλόνισε την κυπριακή κοινωνία, πριν ακόμα η Κύπρος ανακηρυχθεί σε ανεξάρτητο κράτος, ήταν η απαγωγή του δημοσιογράφου (και εκ των ιδρυτών της «Σημερινής», το 1976), μακαρίτη σήμερα, Αντώνη Φαρμακίδη. Ο Φαρμακίδης, ένας από τους πιο καταξιωμένους δημοσιογράφους, εξέδιδε την εβδομαδιαία εφημερίδα «Αλήθεια» και παράλληλα ήταν αρχισυντάκτης της αντιπολιτευόμενης το Μακάριο, «Εθνικής». Στις 25 Απριλίου 1960, «οκτώ με εννέα πρόσωπα», σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση, απήγαγαν το Φαρμακίδη. Για 11 ημέρες ήταν εξαφανισμένος. Όλοι -Μακάριος, Γρίβας, ΑΚΕΛ- καταδίκασαν την απαγωγή. Όταν στις 6.5.1960 αφέθηκε ελεύθερος, ο Φαρμακίδης ήταν ψυχικό και σωματικό ράκος. Αργότερα, ο ίδιος μίλησε για την «παραμονήν του εις το βασίλειον του Άδου, εις εν κρησφύγετον…».Έντεκα χρόνια αργότερα, στις 26 Μαρτίου 1971, ο Φαρμακίδης, αναφερόμενος σε συνάντηση με το Μακάριο, που είχε στο προεδρικό, έγραψε: «Συνομιλών μετά του Μακαριωτάτου, ο τελευταίος, διακόπτων την συνομιλίαν, ηρώτησε επιχαρίτως: ''Ξεύρετε πού ήμουν χθες; Εις το Μιτσερόν, όπου και μου υπέδειξαν το μέρος που σε ενεταφίασαν''. Και πρόσθεσε με ύφος εράσμιον, που αληθώς… εθαύμασα: ''Ξεύρετε, προχθές πάλιν ήλθεν εδώ μία Επιτροπή και εζητούσε κάτι. Κάποιαν στιγμήν ένας τους μου είπε: ''Ξεύρετε ποιος είμαι εγώ; Ένας από τους απαγωγείς του Φαρμακίδη''».
«Πολιτικοί κακούργοι»
ΟΡΓΙΟ τρομοκρατίας εκδηλωνόταν εναντίον της αντιμακαριακής παράταξης. Ο Μακάριος σιωπούσε ένοχα, σε σημείο που η «Χαραυγή» να γράφει για «αιμοσταγή φασισμό» και για «πολιτικούς κακούργους». Να υπενθυμίσω ότι το 1973, μέσα σε μια νύχτα, συνελήφθησαν πολλοί δημοσιογράφοι και κλείστηκαν στις Κεντρικές Φυλακές, επειδή απλώς ήταν αντιμακαριακοί.Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους και περιέχονται λεπτομερώς στο δίτομο έργο του Γαβριήλ Μηνά. Θα ήθελα να κάνω μια επισήμανση και μια έκκληση:Η επισήμανση, υπό μορφήν απορίας: Πότε οι διάφοροι ευκαιριακοί αγιογράφοι και υμνογράφοι του Μακάριου θα τον αφήσουν, επιτέλους, ήσυχο ώστε η αδέκαστη Ιστορία να αποφανθεί και γι' αυτόν ποιος πράγματι είναι ως προσωπικότητα και ως ηγέτης; Διότι υπήρξε ηγέτης, με τις θετικές και τις αρνητικές πλευρές του.Η έκκληση: Διαβάστε το δίτομο έργο του Γαβριήλ Μηνά. Είτε συμφωνείτε είτε διαφωνείτε με όσα επικαλείται, δεν μπορείτε παρά να συμφωνήσετε με όσα λέγει και ο ιστορικός Πολύβιος. Ότι, δηλαδή, «η μελέτη της Ιστορίας μπορεί να συντελέσει στη διόρθωση του βίου των ανθρώπων».[Παρέμβαση στην παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Μηνά, «Η εθνική αυτοματαίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο. Ιστορική επισκόπηση 1959-1974», που έγινε στην αίθουσα Ηρώων του Ιδρύματος Απελευθερωτικού Αγώνα 1959-1974, στις 10.10.2007]
«Διατί, διατί, Μακαριώτατε δεν διετάξατε την σύλληψιν του απαγωγέως;»
ΓΡΑΦΕΙ ο Φαρμακίδης: «Περιττόν να είπω ότι έμεινα άναυδος από αυτήν την αποκάλυψιν του Μακαριωτάτου. Όταν συνήλθα, έσπευσα να γελάσω από καρδιάς διά το… αστείον του πράγματος. Και διά να μη καταστρέψω την ατμόσφαιραν, απέφυγα να κάμω μίαν ερώτησιν που μου ήλθε εις τα χείλη: ''Διατί, διατί, Μακαριώτατε, δεν διετάξατε την σύλληψιν του καυχησιολογούντος απαγωγέως, όστις προφανώς έκαμε μνείαν της παρανόμου πράξεώς του, διά να τύχη, εκ των υστέρων, κάποιας ευνοίας;».Μα γιατί να διατάξει τη σύλληψη του καυχησιολογούντος απαγωγέως; Αφού εκείνος και πολλοί άλλοι ενεργούσαν και δρούσαν στο όνομα του Μακάριου, υπερασπιζόμενοι, τάχα, τον σεπτό Ιεράρχη, από τους αντιπάλους του.Περιττό να λεχθεί ότι ο Μακάριος, όπως και ο τότε Υπουργός του των Εσωτερικών, ο Τάσσος Παπαδόπουλος, καταδίκασαν μεν την απαγωγή Φαρμακίδη, από την άλλη, όμως, τη δικαιολόγησαν, επειδή τη θεωρούσαν ως αποτέλεσμα του τρόπου και της κριτικής, που ο απαχθείς ασκούσε κατά του Μακάριου. Η «Χαραυγή», σε άρθρο της με τίτλο «Πολιτικός γκαγκστερισμός», καταδίκασε την απαγωγή Φαρμακίδη, επισημαίνοντας ότι ο απαχθείς ήταν θύμα «της πιο απαίσιας κατάστασης που γνώρισε ο τόπος». Το ΑΚΕΛ δεν είχε ακόμα προλάβει να συνεργασθεί με το Μακάριο…Αμέτρητες ήταν οι πράξεις πολιτικής τρομοκρατίας κατά τη διακυβέρνηση Μακαρίου, όπως η επίθεση κατά του γιατρού Πολυδωρίδη, οι επιθέσεις και οι τραμπουκισμοί κατά του Δέρβη, οι νυκτερινές επιθέσεις κατά της «Εθνικής» και η καταστροφή των σελίδων της, οι συνεχείς εκφοβισμοί συντακτών της και, βέβαια, οι τραμπουκισμοί και οι προπηλακισμοί κατά των πολιτικών του αντιπάλων, όπως ο γιατρός Τάκης Ευδόκας.
